Współczesna dieta przeciętnego człowieka pozostawia wiele do życzenia. Obfituje w produkty przetworzone, mocno przyprawiane, z dużą ilością soli, wzmacniaczy smaku i innych dodatków, zwiększających atrakcyjność smakową i wizualną potraw, ale nie podnoszących ich wartości odżywczych. Zaawansowana obróbka doprowadza do utleniania kwasów tłuszczowych, denaturyzacji białek oraz produkcji akrylamidu i innych produktów ubocznych, które są szkodliwe. By temu przeciwdziałać, w dietetyce powstał nurt zapoczątkowany przez Lorena Cordaina, który nawołuje do powrotu do żywieniowych korzeni i wzorowaniu się jadłospisem naszych przodków, w dużej mierze zrzekając się osiągnięć cywilizacyjnych w aspekcie produkcji żywności. Taki system żywieniowy nazywamy dietą Paleo, w nawiązaniu do nauki badającej życie naszych przodków.

Założenia diety paleo

Najważniejsze założenia tej diety to maksymalna rezygnacja z produktów mocno przetworzonych oraz z pokarmów, które uznawane są za względnie nowe w diecie człowieka. System ten nazywamy również dietą człowieka pierwotnego, więc w wielu przypadkach można się zastanowić, czy moglibyśmy spożyć dany pokarm w czasach, gdy nie tworzyliśmy jeszcze osad i nie uprawialiśmy pól.

W tej diecie zawsze czytamy składy produktów i zazwyczaj preferowane są produkty, które albo nie mają żadnego składu na etykiecie (np. owoce, warzywa), albo mają skład jak najkrótszy, bez dodatków które nie są konieczne, jak konserwanty, barwniki, wzmacniacze smaku, cukier itp.

Dieta paleo nie dopuszcza obecności zbóż, nabiału i roślin strączkowych. Założenie to opiera się na koncepcji, że człowiek po zmianie trybu życia na całkowicie osiadły, zbyt szybko przestawił się na znaczny wzrost spożycia zbóż skrobiowych i nabiału, przez co nasze organizmy nie są jeszcze w 100% zaadaptowane do takiej diety. Często poruszanym argumentem jest też obecność czynników antyodżywczych, jak np. kwas fitynowy, który upośledza przyswajalność żelaza, albo białek mlecznych, które są bardzo częstym alergenem. W diecie paleo nie są dopuszczalne: pieczywo pszenne i żytnie, makarony, ryż, kasza gryczana, jaglana, pęczak itp.

Bardziej radykalna wersja tej diety obejmuje też założenie, ze powinniśmy jadłospis opierać głównie na produktach lokalnych, które spożywali nasi bezpośredni przodkowie od setek lat. Nie jest to jednak standard, ponieważ w przeciętnej diecie paleo często spotykamy chociaż produkty z kokosa i awokado, które są zdecydowanie egzotyczne.

Co można jeść na diecie paleo? Dieta opiera się głównie na mało przetworzonych mięsie, rybach i owocach morza, jajach, owocach, warzywach, orzechach i pestkach. Często dopuszczane są też nierafinowane oleje. Generalnie są to produkty, które nasi przodkowie mogli zdobyć prowadząc koczowniczy tryb życia. W założeniach diety paleolitycznej, do spożywania właśnie takich produktów jesteśmy predysponowani genetycznie.

Czy dieta paleo musi być tłusta?

Ten system żywienia nie narzuca konkretnych proporcji makroskładników, jednak gdy wyrzekamy się zbóż, które są obfitym źródłem węglowodanów, to zazwyczaj naturalnym tego następstwem jest wzrost udziału tłuszczu, często też białek. Dieta paleo nie musi jednak być zawsze tłusta. Gdy odpowiednio rozplanujemy jadłospis, można skupiać się w większej mierze na owocach i warzywach korzeniowych obfitujących w skrobię, co znacznie zwiększa udział węglowodanów. Istnieje też wariacja wege-paleo, która bywa dość trudna do zaplanowania, ponieważ mięso w klasycznym wariancie jest jednym z podstawowych pokarmów, jednak nadal jest to opcja realna i niektórzy się jej podejmują. Zdecydowanie częściej jednak praktykujący żywienie paleo idą w drugą stronę – zwiększając udział tłuszczu i zmniejszając węglowodanów, dążąc w kierunku adaptacji do ketozy.

Plusy i minusy diety paleo

Jak każdy system żywieniowy, dieta paleo ma wady i zalety.

Plusy

  • eliminacja produktów przetworzonych
  • większa dbałość o jakość produktów spożywczych
  • duża gęstość odżywcza
  • mniejsze spożycie soli
  • pozytywny wpływ na gospodarkę cukrową
  • łatwo dostarczyć sporo białka, co sprzyja sylwetce

Minusy

  • możliwa zbyt niska podaż błonnika
  • możliwy duży udział tłuszczów nasyconych
  • ciężka do wdrożenia, jeśli nie chcesz spożywać mięsa (lub innych produktów odzwierzęcych) lub sporych ilości tłuszczu
  • wymaga kontroli podaży składników odżywczych, by przypadkiem nie doprowadzić do niedoborów

Wiele osób dietę paleolityczną stosuje ze względów ideologicznych, jednak można potraktować ją jak każdą inną dietę, planując jadłospis by pokryć zapotrzebowanie kaloryczne oraz dostarczać odpowiednich ilości niezbędnych składników odżywczych.

Paleo – czy tylko dieta?

Jak wyżej wspomniałam, niektórzy podchodzą do tego ideologicznie. Powoduje to, że powrót do korzeni stosowany jest nie tylko do diety, ale też do różnych innych aspektów stylu życia. Krótko mówiąc, Paleo Lifestyle! 😉 Chodzi o takie rzeczy, jak ograniczenie stosowania kosmetyków, a jeśli już, to wybieranie tych maksymalnie naturalnych. Podobnie z chemią domową, gdzie sklepowe chemikalia zamienia się za różne eksperymenty z sodą oczyszczoną, octem, kwaskiem cytrynowym itp. Zmniejsza się też przywiązanie do cywilizacyjnej technologii. Miłośnicy stylu życia paleo mniej korzystają z telefonów i telewizora, a częściej chodzą na spacery, integrują się z naturą, przywiązują dużą wagę do wypoczynku. Takie zmiany przynoszą ogromne korzyści dla organizmu. O ile sama dieta paleo bywa przedmiotem kontrowersji i sporów, to o paleo lifestyle nie można powiedzieć złego słowa 😉